Bir Nice medeniyetten izler taşıyan Van Kalesi’nin güneyindeki “Bozuk Van Şehri”nde ölçülü çalışmalar kapsamında Celil Cami, Kızıl Minare, Abbasağa Camisi, Hüsrev Rabıtalı Hanı, Tekme Isıdam, Miri Ambarı, 2 kilise ve sarnıcın bile restore edilmesi hedefleniyor.
Başta Urartular başlamak amacıyla Ahlatşahlar, Eyyubiler, İlhanlılar, Küçük Asya Selçuklu, Akkoyunlular ve Osmanlı İmparatorluğu dönemlerinde iskân yeri namına geçer not Van Kalesi’nin güneyindeki “Sakat Van Şehri”nin ayağa kaldırılmasına yönelik çalışmalar bitmeme ediyor.
Sanayi ve Uygulayım Bilimi Bakanlığının Çekim Merkezlerini Tutma Programı kapsamında Maşrık Küçük Asya Kalkınma Ajansı (DAKA) marifetiyle desteklenen “Eski Van Şehri’nin Canlandırılması Birinci Kadem Projesi” çerçevesinde hesaplı kazı çalışmalarında, kentin geçmişine dayalı şanlı bulgulara ulaşılıyor.
Van Müze Müdürlüğünün koordinasyonunda, Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi (YYÜ) Musahabe Tarihi Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Gülsen Mir’ın bilimsel danışmanlığında 4 aydır hesaplı kazılarda, aralarında laf tarihçisi ve arkeologların bulunduğu 50 nefis grup fariza yapıyor.
Bu yıl yapılar arasında bağlantıyı kuran yeni bir öğün, gülleler, tüfek ve şarapnel parçalarının ortaya çıkarıldığı 46 hektarlık alanda, surlar ile Celil Cami, Kızıl Minare, Abbasağa Camisi, Hüsrev Ciddi Hanı, Çifte Yunak, Miri Ambarı, 2 kilise ve sarnıcın restore edilmesi planlanıyor.
“Sakat Van Şehri’ni ayağa kaldırarak ilimize kazandıracağız”
Çalışmaları inceleyici Vali ve Büyükşehir Şehremaneti Başkan Vekili Şair Balcı, AA muhabirine, Van Kalesi’nin güneyindeki “Çarkıt Van Şehri”nde çok koskocaman çalışmaların yapıldığını söyledi.
Projenin tamamlanmasıyla alanın cazibe merkezi haline geleceğini tamlayan Balcı, şunları kaydetti:
“Burayı bilcümle anlamıyla bire bir gün, tecim, turizm ve kültür adasına dönüştüreceğiz. Van Kalesi üstelik debdebeli heybetiyle alana ayrı aynı görk katıyor. Alandaki Ulu Cami, Kızıl Minare, Miri Ambarı kabilinden tarihi yapılar restore edilecek. Şu an projeleri yapılıyor. Hars Turizm Bakanlığı Evkaf Umumi Müdürlüğü tarafından ihaleleri yapılacak. Hava Merkezlerini Destekleme Programı kapsamında Eski Van Şehri’ni tekrardan ayağa kaldırarak ilimize kazandıracağız.”
Sakat Van Şehri’ne topluluk çıkılması gerektiğini anlatan Balcı, “Icraat tamamlandığında burası ilin tarihine, turizmine ve kültürüne eke ulama sunacak. Kente haddinden fazla manidar tıpkısı kitap kazandırmış olacağız. Çalışmalarda emeği güzeşte herkese teşekkür ederim.” dedi.
“Kazdığınız rastgele yerden devir fışkırıyor”
Van YYÜ Rektörü Prof. Dr. Hamdullah Şevli ise Van’birlikte Osmanlı ve Selçuki dönemine ilişkin ayakta artan beş on yapının olduğunu, bunun da 1915-1917 yıllarında Ermeni ayaklanmaları ve Acımasız işgaliyle şehrin nakız edilmesinden kaynaklandığını bildirdi.
Eski Van Şehri’nin o tarihlerde tamamen yakılıp yıkıldığını dile getiren Şevli, şöyle konuştu:
“Burayı gene ayağa kullanmak üzere üniversitemizin akademik danışmanlığında bir nice kurumla alay malay faaliyet başlattık. Haddinden Fazla aktif olan danışma tarihi ve kazı bilimi bölümlerimiz, hafriyat ve yenileme çalışması yapıyor. Burada kamu binaları, çarşılar, tutum yolları vardı. Şu anda bunların yerleri tespit ediliyor. Tarihi dokusu ve özgün havai üniversitemizin akademik ve ilmî danışmanlığında yeniden ayağa kaldırılacak. Bu çalışmalarla Sakat Van Şehri, geberik ayrımsız düzlük olmaktan çıkarılacak. Kazdığınız herhangi bir yerden gündüz fışkırıyor. İlimizin 7 bin yıllık geçmişi var. Mardin’e yahut Diyarbakır’a gittiğinizde tarihi yerleri geziyorsunuz ama Van’üstelik eski tarihi yapı namevcut zira ağız ağıza yakılıp yıkıldı. Burada tarihi yeniden canlandıracağız. İlimiz diri turizm şehri olacak.”
DAKA Umumi Sekreteri Halil İbrahim Güray dahi çalışmaları Elektrik Merkezlerini Sübvansiyon Programı kapsamında desteklediklerini söyledi.
Eski Van Şehri’nin eke bir destinasyon olacağını tabir fail Güray, “Çalışmalar başladı. Bu kapsamda alandaki maarif dükkanlar, amme binaları ve surlar baştan ayağa kaldırılacak. Kültür ve Turizm Bakanlığı, Evkaf Genel Müdürlüğü de Celil Cami, Değerli Minare ve Hüsrev Ciddi Hanı’nda restore çalışmalarının yapılması için düzentileme başlattı. Bölgenin kalkınması üzere canla başla çalışıyoruz.” dedi.
Prof. Dr. Gülsen Başlangıç, açılış alanlarında ve hafriyat toprağının elenmesi esnasında, nazik bölümü Osmanlı Dönemi’ne tarihlendirilen değişik buluntu gruplarıyla karşılaştıklarını anlattı.
Bronz sikkeler, mühürler, tütün lüleleri, değişik nitelikte esrar eşyalar, gülle ve şarapneller, yanık evrak parçaları ortaya çıkardıklarını tamlayan Ser, şöyle konuştu:
“Eserlerin bakım, onarım ve arşivleme çalışmaları Van Müzesi’nde oluşturulan laboratuvar içinde ehlivukuf musahabe tarihçi ve restoratörlerin denetiminde sürdürülüyor. Kentin hafızasına cemaat hayat ihtiyacı ve çabasının tıpkı yansıması yerine başlatılan Çarkıt Van Şehri çalışmalarının ilerleyen süreçlerde toplumun değişik kesimleri eliyle elan dahi sahiplenilerek sürdürüleceğini rüya ediyorum.”
