Tarım ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği (SU) aksiyon birliğinde nesli tükenmekte olan hayvan ve bitkilerin korunması için hayata geçirilen proje kapsamında Harran kertenkelesi, çokgözlü Hatay mavisi (kelebek), step kartalı, kedigillerden karakulak ve Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi esirgeme altına alındı.

Türkiye’dahi biyoçeşitliliğin korunması amacıyla Ekincilik ve Orman Bakanlığı ile Avrupa Birliği aksiyon birliğinde, Ağustos 2020’de “Bakir Bire Bir Metodoloji Kapsamında Türkiye’nin Nesli Felaket Altında Türleri İçin Nev Gösteri Planları Hazırlanması, Uygulanması ve İzlenmesi Projesi” hayata geçirildi.

Projeyle, Türkiye Soy Siper Stratejisinin oluşturulması ve Nev Gösteri Planlarının hazırlanması amacıyla coşkunluk altındaki türlerin önceliklendirilmesine yönelik yöntem bilimi oluşturulması hedefleniyor.

Bu hedefler doğrultusunda nesli tehlike altındaki türleri sınırlamak üzere dört kategoride 20 ayrımlı kriter oluşturuldu.

Bu kriterlere akla yatkın kendisine, Harran kertenkelesi, bir kelebek türü olan çokgözlü Hatay mavisi, bozkır kartalı, kedigillerden haberci ve Hasbenli sığırkuyruğu bitkisi dulda altına alındı.

Siper altına alınan türlerden Harran kertenkelesi ile ilgilendiren Şanlıurfa’da “Harran Kertenkelesi Eylem Planı Çalıştayı” düzenlendi.

“Türler üzere gösteri planları hazırlanıyor”

Çalıştayda AA muhabirine değerlendirmelerde kâin Ekincilik ve Orman Bakanlığı Tabiat Himaye ve Milli Parklar (DKMP) Genel Müdürlüğü Aşılanmamış Hayatı Dairesi Çeşit Dulda Say Grubu Sorumlusu Adem Dokunaklı, esirgeme altına alınan türlerle ilgilendiren öncelikle eylem planları hazırlandığını söyledi.

Ağır Sıklet, şöyle bitmeme etti:

“Eylem planlarını yaparken esas çıkış noktalarımızdan biri, türü korumakla gelişigüzel kamuoyunu ışıklandırmak, kurumsal kapasiteyi yükseltirken aynı zamanda kamunun ve halkın kapasitesini yükseltmektir. İnsanların dulda tedbirlerine bir şekilde utanmak göstermelerini, bizler tarafından önerilen koruma tedbirlerine uymalarını istiyoruz. Uğrun avcılık yapmamalarını, bitkileri çiçeklenme dönemlerinde koparmamalarını istiyoruz.”

Eylem planları tamamlanan hayvan türlerinin bazılarının takılan vericiler eliyle izlendiğini, takip çalışmalarının değerlendirildiğini anlatan Güç, “Korumaya aldığımız bazı kıymetli çeşitler, halkımızın hoşuna gidiyor ya dahi değişik maksatlarla araziye çıkıp kendileri için yapmak isteyebiliyorlar. Fakat bunlar alıngan, çok elverişsiz alanda etkili, endemik olan, belki anlaşılan aynı bölgede dinç nebat ve çalışkan oldukları üzere hoppadak 5-10 şerha olabiliyor. Bir tanesini kopartırsanız veya canlıları korumazsanız yüzdelik 20’sini yok etmiş oluyorsunuz.” diye niteleyerek konuştu.

“Ne türlerin yer kritik durumda olduğunu ortaya çıkardık”

Stabil çok türün iklim değişikliği ve global ısınma dolayısıyla yemek üzere olduğuna dikkati calip Tarım ve Orman Bakanlığı DKMP Genel Müdürlüğü Aşılanmamış Hayatı Daire Başkanlığı tarım ve orman uzmanı Dr. Burak Tatar dahi tıpkısı türün korunmasının ayrıksı türlerin bile korunmasını sağlayacak projeler ürettiklerini ve kamu kaynaklarını koruyarak belirli kategorilerin oluşturulduğunu söyledi.

Tatar, bu kategoriler doğrultusunda siper altına alınmasına değişmeyen verilen enva hakkında şunları söyledi:

“Projemizde evleviyet verdiğimiz ve dört grup altında topladığımız 20 ayrımlı ölçüt vardı. Bu 20 kritere göre Türkiye’deki bilcümle çeşitler, kuşlar, memeliler, sürüngenler, amfibiler, nebatat, omurgasız türlerden bazılarını netleştirdik. Bilim adamlarını topladık, toplantılar yaptık ve puantaj sistemini kullanarak türleri planladık. Böylelikle hangi türlerin arz nazik durumda olduğunu ortaya çıkardık. Rastgele taksonomik gruptan bir tane tayyareci cins seçtik. Kuşlar, memeliler, sürüngenler, bitkiler ve omurgasızlar şeklinde 5 grupta netleştik. Hepsini hile edecek ayrımsız tuhaf seçtik ve analog gösteri planları hazırlamaya değişmeyen verdik. Sürüngenlerden Harran kertenkelesi, kuşlardan Bozkır kartalı, memelilerden benzeri kedigil türü olan karakulak, omurgasızlardan Hatay’de ateş parçası kelebek türü ve bitkilerden Çanakkale civarında endemik olan, hemen o bölgede yayılış gösteren Hasbenli sığırkuyruğu üzerinde düzentileme kararı aldık.”

Tatar, hazırladıkları eylem planlarının elan bilahare ayrıksı türlerle ait yapılacak eylem planlarına misil oluşturacağını bildirdi.

“Birçok tür Harran kertenkelesi büyüklüğünde ak yazılı değil”

Harran kertenkelesinin himaye altına alınması çalışmalarında mızıka lideri yerine görev alan Borut Rubinic ise bahis konusu elöpen türünün, çokça kısıtlanmış tıpkı bölgede bulunması cihetiyle dünyada nazirsiz aynı cins olduğunu söyledi.

Bir Nice türün Harran kertenkelesi kadar bahtlı olmadığını anlatım eden Rubinic “Fakat Harran kertenkelesini bulunmayan olmaktan istirdat kabiliyetimiz var. Aynı zamanda Türkiye üzere bayrak ayrımsız cins olduğunu düşünüyorum. Zira belirli benzeri bölgeye has çokça çok sürüngen ve omurgasız türü bulunmuyor. Özel ayrımsız cins namına tanıtımı yapılabilir ve sonunda henüz açık bilimsel toplulukların dikkati çekilebilir. Adeta panda kabilinden belirli tıpkısı alana has ayrımsız asıl. Burada bulunması hem ayrımsız talih hem üstelik lütuftur.” dedi.