Van’da hububat üretiminin geliştirilmesi üzere ölçülü çalışmada, Van Gölü Havzası’nda yetiştirilen ve bölgenin iklim koşullarına akla yatkın yerli buğday çeşitleri dulda altına makbuz.
Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Kültür Fakültesi Tarla Bitkileri Bölümü’nde işyar akademisyenler, bölgede kışa, kuraklığa, hastalıklara dayanıklı, zararlılardan beş altı etkilenen, daha erdemli mahsul sağlayıcı, müstahsil ve tüketicilerin bağırsak ve aut pazar isteklerine makul nitelik ve nitelikteki buğday türlerinin ıslahı ve geliştirilmesi için proje başlattı.
Rektörlük vasıtasıyla desteklenen proje kapsamında Bitlis, Muş, Van ve Ağrı’üstelik 127 lokasyonda yetiştirilen kırmızı hevidik, parafin hevidik, geverik, beyaz tir, al tir, al kırik, parafin kırik, karakılçık, toptopik, köse, nanesor ve bahare buğdaylarının tohumlarını toplayan akademisyenler, çözümleme çalışmalarının arkası sıra kampüsteki 5 dekar arazide ekim yaptı.
Çevresel faktörlerden etkilenmemeleri amacıyla etrafı fileyle mülga alanda yetiştirilen ve kışlık yetiştirme sezonu boyunca özenle bakılan buğdaylar hasat edildi.
Doğu Anadolu’nun zorlu iklim koşullarına raci ve sunma aşkın ürün sağlayıcı türlerin tespiti amacıyla hesaplı çalışmada, karakılçık, kırik ve hevidik ünlü evcil buğday çeşitlerinin faziletli kalite ve mahsul sağladığı belirlendi.
Say sonucu öne çıkan yerli tohumların çiftçilere önerilmesiyle hem verimin hem da buğday teşrinievvel alanlarının artırılması hedefleniyor.
“Dünyada bildirme önemli ürünlerden biri buğday”
Ziraat Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Erek Tunçtürk, AA muhabirine, dört yıldır yerli buğdayı korumak ve geliştirmek için mücahede yürüttüklerini söyledi.
Dünyada buğdayın bildirme stratejik ürünlerden biri haline geldiğine meni eden Tunçtürk, “127 noktada 400 ayrımlı popülasyondan buğdayları topladık. Ülkemizde ve dünyada akıbet yıllarda toptan istinas, pandemi ve Rusya’nın Ukrayna’dahi başlattığı savaştan bilahare azık tedariki çokça muhteşem bire bir duruma geldi.” diye niteleyerek konuştu.
1500-1900 rakımda yetişen bilcümle domestik türlerin popülasyonlarını topladıklarını anlatan Tunçtürk, çalışmayı geleceğin azık güvencesi olarak gördüklerini anlatım etti.
Farklı boylarda, farklı kardeşlenme özelliğine eş, değişik başak özelliği olan, değme başaktaki pare sayısı, pare ağırlığı ayrı ayrı tohumlar bulunduğunu dile getiren Tunçtürk, şu bilgileri verdi:
“1,5 yıl boyunca bu tohumlar toplandı. Amacımız, bölgenin iklimine ve ekolojik yapısına yer artağan popülasyonları belirleyip sonradan de üretim aşamasına dökmek. Iş böylece kalite ve verimde öne sâdır muayyen popülasyonlar var. Parsel bazında yetiştiriciliğini yaptık ama artık toprak bazında üretimini gerçekleştireceğiz. Tarla günleri kapsamında çiftçileri bilinçlendirerek, ürün ve kalitesi ispatlanmış olan çeşitlerin dağıtımını yapacağız. Bölgenin iklim şartlarına, ekolojik yapısına, hastalıklarına dayanıklı çeşitlerin yaygınlaşmasını sağlayacağız.”
“Evcil buğday haritasını çıkardık”
Tarım Fakültesi Toprak Bitkileri Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Erol Oral birlikte sertifikalı tohumluk kullanımının yaygınlaşmasıyla kaybolmaya yüz tutmuş yerli buğday çeşitlerini siper altına aldıklarını belirtti.
Prof. Dr. Mehmet Pervin, Hekim Akademisyen Fevzi Altuner ve asistan Burak Özdemir’in dahi aralarında olduğu 8 yabanlık ekip marifetiyle çalışmaların titizlikle yürütüldüğünü tamlayan Ağızcıl, Van Gölü Havzası’ndan topladıkları buğday tohumlarının benzeri kısmını gen bankasına transfer ettiklerini bildirdi.
Farklı genetik tipten 12 yerel buğday çeşidini ayrımsız araya getirdiklerini rapor fail Ağızcıl, “Meşakkatli tıpkı himmet sonunda bunların anlaşılan özelliklere bakarak tasnifi sonucunda eke veriler elde ettik. Dane sayısı, ağırlığı, rengi, kılçığın boyu, kılçık rengi üzere arsıulusal karakterizasyon özelliklerinden 30 civarında kararsız asıl alınarak değerlendirildi. Bu çalışmaya Toprak Bitkileri Şekil Araştırı Enstitüsü, İl Tarım ve Orman Müdürlüğü ve çiftçilerimiz bindi sundu. Amacımız, bölgede buğday tarımını galiba ayrımsız seviyeye bildirmek.” dedi.
Çalışmada “tir” buğdayının kuraklığa dayanaklı olduğunu tayin ettiklerini söyleyen Ağızcıl, şunları kaydetti:
“Küresel istinas çıktı dünyanın gündemi. Evcil çeşitler kuraklığa mukavemet ve akarsu istekleri itibarıyla elan kanaatkar çeşitler. Tir buğdayı çok derine ekiliyor. Bu nedenle çim kını dediğimiz organelin, sair buğday çeşitlerine göre elan detaylı olduğunu tespit ettik. Yağışsız sabık yıllarda birçok buğday tabla altı tarz yok denecek kadar yapıt elde edilirken, tir buğdayından çokça iyicene mahsul elde edilebileceğini belirledik. Derine ekimler kurak yıllarda bitkilerin nemden faydalanarak elan az zarar görmesine sebep oluyor. Bu mücahede yağışsızlık, sevimsiz kabil katmerli abuhava koşullarına dayanabilen hatları belirlemede bize çok heybetli ipuçları verdi.”
Kuraklıktan yağlık meydana mevrut kitap kayıplarını bildirme aza indirecek yerel buğday çeşitlerini belirleyerek gelecekte yapılacak çalışmalara öncül olmak istediklerini dile getiren Oral, “Bunun beraberinde Van Gölü Havzası’nda domestik buğday çeşitlerinin nerede tehlikeli olduğunu koordinatlarıyla belirledik, Van Gölü havzasının yerli buğday zümre ve genotiplerin bire bir haritası meydana geldi.” diye konuştu.
