EŞBER AYAYDIN/ADSIZ AYÇIÇEĞI – Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde üreticilerin “yeşil altın” namına nitelendirdiği fıstık, coğrafi belen belgesine cemaat Gaziantep ve Şanlıurfa ortada hem ismi hem birlikte hoşlanma bakımından adeta paylaşılamıyor.
Yüksek getirisinden etraf civar çiftçisi marifetiyle rastgele yıl ilk teşrin alanı arttırılan fıstık, Türkiye’da yeryüzü çok Şanlıurfa ve Gaziantep’te yetiştiriliyor. Tatlılardan yemeklere, çikolatalardan çerezlere büyüklüğünde anında temas alanda Türk mutfağının değişmez lezzetleri beyninde düz alan fıstık, Türkiye’nin birlikte dar dışından de istem görüyor.
Fıstık, önceki yıllardan bu yana Şanlıurfa ve Gaziantep arasında adeta paylaşılamayan tarımsal işaret adına biliniyor. Gaziantepliler yoluyla yapılan başvuru sonrası 2000 yılında “antep fıstığı” kendisine coğrafi işaretle tescillenen im, Şanlıurfalıların ayrımlı tıpkı cins üzere yaptığı müracaat sonrası gelişmemiş süre geçmiş “Urfa keten köyneği fıstığı” adıyla coğrafi işaretle tescil edildi.
Gaziantep, işleme tesisleriyle dikkati çekerken, sonuç yıllarda dikme sayısını arttıran Şanlıurfa ise üretim rakamlarıyla öne çıkıyor. Gaziantep’teki fıstık ağacı sayısı yaklaşık 25 milyonken, Şanlıurfa’birlikte ise 30 milyon civarında fıstık ağacı bulunuyor.
Şanlıurfalılar marifetiyle kullanılmamış alınan tescil sonrası iki site arasındaki beniâdem ve haz rekabetinin elan de artması bekleniyor.
İşlemenin balaban bölümü Gaziantep’te
Gaziantep Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Akıncı, AA muhabirine, Gaziantep’in ayrımsız tecim merkezi olduğunu ve fıstığın bile bu ticarette koca benzeri payının olduğunu söyledi.
Antep fıstığının kentin olmazsa olmazı olduğunu rapor eden Akıncı, “270 bin aileye savsaklamak kapısı, SAVUŞMAK kapısı olan, olmazsa olmazımız antep fıstığı gastronomide de nazik ehemmiyet taşımaktadır. Baklava özellikle kalkmak amacıyla bir nice yemeğe ulama sağlayıcı Antep fıstığının işlenmesinin yüzde 80’i Gaziantep’te yapılıyor.” diye konuştu.
Ileri Uç Oyuncusu, kentte fıstık amacıyla lisanslı deponun bulunduğunu ve Uçman Ölçekli Fıstık İşleme Tesisinin da faaliyete geçtiğini kaydetti.
Fıstık üreticisi Mustafa Turgut ise Antep fıstığının ismini de bulunduğu kentten aldığını belirterek, “Antep fıstığına başka benibeşer aramaya ister namevcut. antep fıstığı, yüzyıllardır bu topraklarda yetişiyor. Kentin elzem ayrımsız ürünüdür.” dedi.
Şanlıurfa’birlikte fıstık yetiştiriciliğinin mümasil tarihte başladığını savunan Turgut, “Şanlıurfa’de fıstık ongun sayısı ve fıstık üretimi fazla cins. Fıstık, Antep’te yüzyıllardır yetiştiriliyor.” ifadelerini kullandı.
“Şanlıurfa’nın ‘keten köyneği’ dünyanın tek yerinde bulunmayan”
Şanlıurfa Ticaret Borsası Başkanı Mehmet Kaya, fıstığın kent için mefret tıpkısı zirai iz olduğunu ve anne yurdunun Şanlıurfa olduğunu söyledi.
Kentte yetiştirilen fıstığın Türkiye ekonomisine oylumlu katkısının olduğunu vurgulayan Kaya, şöyle konuştu:
“şam fıstığı diye niteleyerek kişi almış ve anca gitmiş ülkede fakat işin gerçeğine bakacak olursak Şanlıurfa geçmiş fıstık ağaçlarının yurdu. Şanlıurfa’da 29 milyon 700 bin fıstık ağacı var. Bu açıdan Türkiye’birlikte ongun sayısı itibarıyla bir numara sıradayız. 2021 yılında Türkiye’da fıstık üretimi 119 bin tondu, bunun 38 bin 576 tonu bekâr Şanlıurfa’dandı. Türkiye’dahi en aşkın üretimi fail iliz tığ. Bu yıl fıstıkta ‘var senesi’ olmasına karşın iklim koşulları nedeniyle Türkiye’nin herhangi bir durumunda verim düşüklüğü yaşandı amma esasen birlikte 100 bin tonun üzerinde üretim yapılacağını anlayış ediyorum.”
Kayaç, 2022 yılının Sülale-Haziran döneminde 91 ülkeye 111 milyon 456 bin dolarlık fıstık ihracatı yapıldığını hatırlatarak, bu ihracata en büyük katkıyı ise fıstığın en fazla üretimini gerçekleştiren Şanlıurfa çiftçisinin yaptığını tabir etti.
Kentteki tembel ve kıraç alanlarda civar çiftçisi yoluyla fıstık ağaçlarının dikimine devam edildiğini dile getiren Kaya, bu sayede istihsal miktarının her sene artmasını beklediklerini belirtti.
Kaya, kentin fıstık pazarında şehrin küçümseme sahibi olabilmesi için harekete geçtiklerini anlatarak, “Şanlıurfa’birlikte bizim sanayicimiz, tüccarımız eskimemiş yatırımlarla fıstık tesisleri kurmaya başladı. Biz birlikte inşallah fıstık pazarının içerisinde olacağız, ihracatı de paketlemeyi de kırmayı birlikte hepsini biz Şanlıurfa’de yapacağız. Şu anda beş altı tesisimiz hazır şekilde başladı fakat yeni yapılanlar da var. İnşallah önümüzdeki yıla hazırlığımız var lisanslı depoyu birlikte Şanlıurfa’bile kuracağız.” dedi.
Kentte yer birinci sınıf fıstık namına tanıdık ve “Urfa keten köyneği fıstığı” kendisine tescillenen fıstığın lezzeti ve özellikleriyle ayrıldığına meni eden Kaya, şunları kaydetti:
“Şanlıurfa’nın ‘keten köyneği’ fıstığına kimesne antep fıstığı diyemez, Şanlıurfa’nın ‘keten köyneği’ dünyanın tek durumunda yok, hemen Şanlıurfa’üstelik üretilen tıpkısı fıstıktır. Onun kabuğu daha beyazımtırak, elan şeffaf ve daha yumuşaktır. Onun fıstığının lezzetini da ne Antep’te ne bile Türkiye’nin tek durumunda bulabilirsiniz. Onun bile pazarlamasını biz yaparken ‘Şanlıurfa keten köyneği’ fıstığı ismini hem Türkiye’ye hem üstelik kül dünyaya yayacağız.”
Fıstık üreticisi Ermiş Çıpa ise fıstık bahçesindeki ağaçları kendisinin 45 yıl geçmiş elleriyle diktiğini belirterek, yetiştirdiği fıstıkların tadına bakanların elinden bırakamadığını söyledi.
Fıstığın ana vatanının Şanlıurfa olduğunu savunan Demir, “Bu fıstık Antep değil esasında Şanlıurfa fıstığıdır. Bizim sanayimiz algın olduğu üzere biz Antep’e götürüp oraya satıyoruz, onlar ambalaj yapıp şam fıstığı diyorlar. Bizim köyde, Tülmen’dahi, Esemkulu köyünde 500 yıllık ağaçlar var. Kendiliğinden yetişmiş bu ağaçlar, elan sonraları büyüklerimiz yetiştirmiş.” dedi.
