BURDUR Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi (MAKÜ) Akademisyen Prof. Dr. Hasan Gailesiz, 2009’üstelik tesadüfen keşfettiği ve 2011’dahi ‘Lathyrus tefennicus- Tefenni moru’ adıyla acun literatürüne kaydettirdiği bitkinin korumaya alınması amacıyla 11 yıldır uğraşıyor. Tüvana, “Ihtimal bunu dünya literatürüne beslemek bize yıldız oldu amma Tefenni’deki bilcümle amme görevlilerine ve vatandaşlara ‘Tefenni moru’nun korunması ve tanıtımı konularında yetişkin iş düşüyor” dedi.
MAKÜ Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Taze, Tefenni Meslek Yüksekokulu’nda yönetmenlik yaptığı 2009’üstelik, yer çalışmasında nebat türü fark etti. Yaptığı çalışmalarda bitkinin, bölgenin endemik türü olduğunu belirleme fail Genç, tescil ettirilmesi için harekete geçti. Baklagiller familyasından ve protein itibarıyla varlıklı olan bitki, ‘Lathyrus tefennicus’ adıyla 2011’da tescil ettirildi. Canlı’in mor çiçeklerinden esinlenerek ‘Tefenni moru’ adını verdiği bitki, literatüre birlikte böyle geçti. Bitkinin yok olmaması ve korumaya alınmasına müteveccih icraat başlatan Zihayat, 11 yıldır akıbet elde edemedi.
‘YENİ CINS OLDUĞUNA DEĞIŞMEYEN VERDİM’Prof. Dr. Hasan Taze, bitkiyi incelediğini dile getirerek, “Bu nebat baklagiller familyasından ‘Lathyrus tefennicus’. İlk kez 2009 yılında bire bir arazi çalışması sırasında rastladım, bu bölgede haddinden fazla gen. İnceledim, bakir bir kök olduğuna karar verdim ve namına ‘Lathyrus tefennicus’ dedim. Dünyanın her durumunda ‘Lathyrus tefennicus’ denildiği ahit Burdur’un Tefenni ilçesinden tıpkısı nebat olduğunu anlamış olurlar. Bu tıpkı zamanda ekoturizm yahut ayrımsız eksantrik ifadeyle flora turizminin konusu kendisine da değerlendirilebilir. Böylelikle bitki örtüsü turizmine kazandırılmış olur. Bitkilerin tanıtımı üzere bile hakeza projeler önemlidir. Dünyada ekoturizm ya üstelik bitki örtüsü turizmi son aşama gelişmiş durumda. Bizler de bu alanda icraat yapabiliriz” dedi. ‘TÜRKÇE AŞAĞILIK; TEFENNİ MORU”Lathyrus tefennicus’un dünyada yemeden içmeden Tefenni’da yetiştiğini kaydeden Gailesiz, şöyle devam etti: “Bitkiyi bulduğum 2009 yılından bu yana üzerinde henüz etraflı çalışıyorum ancak bir kalem siper altına alınamadı veya aldıramadık. Siper altına kabul etme projesi bundan sonra amma bakanlıktan kazançlı destek çıkmadı. Ben istiyorum kim Burdur’birlikte, Tefenni’bile bu bitkiye topluluk çıkılsın, korunsun. Ben şöyle demiştim ‘Bu bitkinin fotoğraflarını Tefenni’deki resmi dairelere asalım, dizge bilsin burada yetiştiğini’. Dünyada bir güruh bitki var ama Türkiye’bile 12 bin bitki taksonu var, tür alttür ve çeşitleme düzeyinde. Avrupa’daki hep ülkelerin bitki taksonlarının sayısı büyüklüğünde nebat elden ülkemizde. Bu 12 bin bitkinin 4 bin civarı ise yemeden içmeden Türkiye’da yayılış gösteriyor. Bu bitkilere endemik nebatat, diyoruz. ‘Lathyrus tefennicus’ dahi bunlardan biri. Türkçe adını da ‘Tefenni moru’ olarak belirledik. Böylelikle Tefenni’nin dahi fahri lansman elçisi olduğumuzu söyleyebiliriz. Bizim amacımız bu bitkiyi müzaheret etmek, lanse etmek, elan doğrusu edimsel tutmak.”‘İNSANLAR VARLIĞINDAN HABERSİZ’Bitkinin mayıs ve haziran sonlarına büyüklüğünde çiçek açtığını anlatan Canlı, “Bezirgan Yaylası önünde tamamen bir rastlantı kendisine bulduk. Makalesini yaptık ve dünya literatürüne 2011 yılında eklendi. İnsanlar bunun varlığından bihaber. Ihtimal bunu dünya literatürüne katmak bize baht oldu ama Tefenni’deki bilcümle amme görevlilerine ve vatandaşlara ‘Tefenni moru’nun korunması ve tanıtımı konularında makro hareket düşüyor. Son yıllarda Türkiye’nin değişik bölgelerinde bitkiler esirgeme altına alınıyor, dulda projeleri yapılıyor. Bazıları diyor kim ‘Alıp bunu apayrı yere götürelim’. Bu durumu akseptans etmemiz türlü değil zira bu bitkinin natürel yayılış alanı burasıdır” diye niteleyerek konuştu.‘Lathyrus tefennicus’un baklagiller familyasından olması dolayısıyla protein itibarıyla serencam basamak zengin olduğunu dahi sözlerine ekleyen Zihayat, “Belki üstelik buralara tutturuk sürüleri çokça çok gelmediği üzere yiyemiyorlar. En domuzuna tarafı çok yıllık bitki olması. Ense yoluyla yense da seneye gine filizlenme sağlıyor. Dulda altına alabilirsek binlerce yıl doğada varlığının devamını sağlayabiliriz” dedi.
